Charakterystyka płazów:
- organizmy dwuśrodowiskowe - Amphibia
Budowa morfologiczna:
- w ciele płazów można wyróżnić kilka odcinków (głowę, tułów i ogon,
którego brak u bezogonowych)
- brak szyi
- posiadają parzyste kończyny (za wyjątkiem beznogich), z silniej rozwiniętymi
odnóżami tylnymi (szczególnie u bezogonowych)
- kończyny dzielą się na:
![]() |
Ramię Udo |
![]() |
Przedramię Podudzie |
![]() |
Nadgarstek Stęp |
![]() |
Śródręcze Śródstopie |
![]() |
Palce
dłoni Palce stopy |
Pokrycie ciała:
- skóra pokryta cienkim naskórkiem o niewielkim stopniu zrogowacenia
- skóra silnie ukrwiona
- występują w niej liczne wielokomórkowe gruczoły pęcherzykowate
- ciało pokryte śluzowatą wydzieliną chroniącą przed wysychaniem i umożliwiającą
intensywną wymianę gazową
- część gruczołów wydziela jad (np. ropuchy produkują bufoninę i
bufotalinę)
- w skórze właściwej znajdują się liczne komórki barwnikowe
Szkielet:
Osiowy składający się z:
- Czaszki (tzw. ażurowej, połączonej ruchomo z kręgosłupem za pomocą dwóch
kłykci potylicznych)
- Kręgosłupa podzielonego na odcinek szyjny, tułowiowy, krzyżowy i ogonowy
Układ mięśniowy:
- mięśnie płazów (szczególnie ogoniastych) wykazują jeszcze wiele cech
pierwotnych
- w odcinku tułowiowym zachowuje się wyraźna segmentacja mięśni
- do postępowych możemy zaliczyć rozwinięcie silnej muskulatury kończyn
dolnych u bezogonowych, co ma związek ze sposobem lokomocji
Układ oddechowy:
- płazy są zasadniczo zwierzętami płucodysznymi
- płuca płazów są parzystymi, cienkościennymi workami, tylko u bezogonowych
powierzchnia zwiększa się dzięki sfałdowaniu przegród pierwotnych
- u beznogich funkcjonuje tylko jedno płuco (drugie jest szczątkowe)
- powierzchnia czynna w takich płucach jest niewielka i dość słabo pokrywa
zapotrzebowanie tlenowe ustroju
- uwolniona od łuskowego, a wcześniej kostnego pancerza skóra przejęła część
funkcji oddechowych
- larwy płazów są skrzelodyszne
- u niektórych (np. reliktowy i endemiczny gatunek odmieńca jaskiniowego)
skrzela zachowują się przez całe życie
- płuca płazów są stale narażone na wysychanie
- silnie ukrwiona pow. ciała nie pozwala płazom na życie w środowiskach
hipertonicznych
- wentylacja płuc odbywa się dzięki ruchom jamy gębowej
- brak klatki piersiowej uniemożliwia aktywną zmianę objętości płuc
Układ krążenia:
- u larw i form trwałoskrzelnych przypomina układ krążenie
ryb (zawiązuje się 6 łuków skrzelowych aorty)
- u płucodysznych dwa łuki aorty zanikają i zostają pary 3 - 6
- oddychanie płucne spowodowało wyodrębnienie małego obiegu
- nastąpił podział przedsionka na lewy i prawy
- serce składa się z cienkościennej zatoki żylnej, dwóch gładkościennych
przedsionków, pojedynczej mięsistej komory (zawierającej blaszki i beleczki
utrudniające mieszanie się krwi) oraz krótkiego stożka tętniczego,
przechodzącego w pień płucny
- krążenie:
płuca (natlenienie krwi) - II żyły płucne (po jednej z każdego płuca) -
łączą się w żyłę płucną - lewy przedsionek - wlanie krwi przez otwór
przedsionkowo - komorowy do lewej części gąbczastej komory - stożek tętniczy
- aorta - rozprowadzenie krwi po dużym obiegu - powrót żyłami głównymi (
przednimi i tylnymi) - żyła wątrobowa - zatoka żylna - prawy przedsionek -
prawa część komory - stożek tętniczy - pień płucny - II tętnice płucne
- płuca
- obieg skórny: od każdej tętnicy płucnej odchodzą odgałęzienia tętnicze
do skóry (część krwi zostaje natlenionej w naczyniach włosowatych ciała),
krew wraca żyłami skórnymi, które uchodzą do żył głównych, tuż przed
zatoką żylną
- wydajność systemu krążenia zależy ściśle od temperatury
- posiadają duże, owalne i jądrzaste erytrocyty
- proces krwinkotwórczy zachodzi w grasicy, obwodowych częściach wątroby i słabo
w szpiku kostnym
Układ wydalniczy i rozrodczy:
- posiadają dość szerokie, taśmowate i jednolite parzyste nerki
- wzdłuż nich na brzegach znajduje się moczowód pierwotny
- silnie rozcieńczony mocz uchodzi do steku, którego uchyłek tworzy pęcherz
moczowy (resorbujący wodę)
- nerkę dorosłych płazów tworzy pranercze, rozwijające się ze środkowej
części mezodermy nerkotwórczej
- płazy wydalają mocznik (skrzelodyszne larwy amoniak)
- u większości płazów zapłodnienie jest zewnętrzne (u części płazów
beznogich jest wewnętrzne - jajorodność)
- duże komórki jajowe, otoczone galaretowatą osłonką, średnio zasobne w żółtko
- w rozwoju pojawia się larwa - kijanka - posiadająca skrzela zewnętrzne,
szczeliny skrzelowe i często również przyssawki pozwalające przyczepienie się
do podwodnych rodług; odżywia się planktonem; wykształca ogon